Theologistiek
Harmen Jansen
Theologistiek
Harmen Jansen
Soms gebeuren er dingen waarbij je moet zeggen: ‘als dit Hem niet is…..!’
Na afloop van de paasdienst haalde iemand bij de koffie een herinnering op aan een bijzondere samenloop van toevalligheden die haar nog steeds emotioneerde. Ze had er het woord ‘hemelse logistiek’ voor gevonden.
Rouwen over de kerk
In de week voor Pasen las ik het boek van collega Aarnoud van der Deijl: ‘De toekomst van de kerk’. Na dertig jaar predikantschap maakte hij de balans op en schreef hij een pleidooi voor rouwen over de kerk. Want wat had al het ploeteren opgeleverd? Het wordt alleen maar minder. Hij kon wel allerlei plannen opnoemen waarmee in de afgelopen decennia geprobeerd is om de kerk een toekomst te geven. Zeven strategieën, allemaal ook zelf met verve ten uitvoer gebracht.
Opvattingen gemoderniseerd en eigentijdse bijbeluitleg aan de man gebracht in gespreksgroepen met goede theologie. Kerkdiensten gemoderniseerd met nieuwe vormen. Christelijke normen en waarden in de praktijk gebracht en uitgedragen, vanaf het ‘conciliair proces’ tot en met ‘vergroening van de kerk’ en betrokkenheid bij de armoedeproblematiek. Veel meer aandacht gegeven aan de persoonlijke ervaringen. ‘Zeven-plus-een’-cursussen-met-maaltijd geleid voor nieuwkomers (een PKN-variant van de Alfacursus).
Maar de samenleving lijkt het steeds meer zonder kerk te willen stellen. Hoogstens waardeert ze enkele ‘erfstukken’ van het christendom: de muziek van Bach, de oude kerkgebouwen, de waarde van naastenliefde die ook aan goede doelen geeft zonder de gok op een miljoen uit de loterij. Maar dat is iets anders dan de kerk waarderen die een ‘totaal’ vormt van een gemeenschap waarin je samen de (oer)verhalen deelt. Waar je in gesprek bent over belangrijke levensvragen. Waar je de waarde van de liturgie, de rituelen en beelden van de geloofstraditie beleeft en opnieuw invult. Waar je naar elkaar omziet en gastvrijheid gestalte geeft. En de gedachte dat het elders in de wereld met religie beter gaat, blijkt bij nader toezien ook van een groot vraagteken te moeten worden voorzien.
Toch niet zonder
Zelf intussen nog tien jaar langer predikant geweest dan Van de Deijl, vond ik het maar al te herkenbaar. Het paste wel om dit in de Stille Week te lezen. Gelukkig was het geen aanklacht vol (zelf)beschuldigingen. Wel een verhaal met zorg en verdriet. Kan de samenleving het wel redden zonder kerk? Van de Deijl was wel eerst door de uitgever teruggestuurd. Hij moest ook in gesprek met mensen die juist onlangs heel bewust toetraden tot de kerk. En met auteurs die positief-kritisch hebben nagedacht over de waarde van de christelijke cultuur en hoe die voortgezet zou kunnen worden. En hij wilde toch zelf ook graag dat ‘het’ wel degelijk verder gaat? Waarom dan? En zo werd het behalve een essay van rouw toch ook een verhaal van verlangen en hoop. Want terwijl Nederland God lijkt op te geven, gebeurt er ondertussen van alles waaruit blijkt dat God Nederland misschien nog niet heeft opgegeven.
Omkeer in het graf
Het deed me denken aan de paasverhalen. De volgelingen van Jezus staren vol verdriet in het donkere graf van hun idealen en verwachtingen. Ze komen niet over het dode punt heen van hun vertwijfelde ongeloof. Loopt de messiaanse weg niet dood? Ze mogen vervolgens zien dat het verhaal op een andere manier misschien toch door gaat. Jezus leeft! Maar dat zien van de nieuwe manier waarop ‘het lichaam van Christus’ toch op aarde te vinden blijft, gebeurt pas nadat er eerst gerouwd is! Soms moet je eerst verliezen en met lege handen komen te staan, om ontvankelijk te raken voor het onverwachte.
Klokgelui
‘God sluit soms een deur en opent weer een raam.’ Op bovengemelde zondagmorgen waren er zowaar weer eens kinderen met hun ouders in de kerk – het enige kerkje in de grote stadswijk. Een paar jaar geleden had een jonge vrouw het klokje horen luiden en ineens een ‘heilig moeten’ gevoeld om naar de kerk te gaan, waar ze nog nooit geweest was. Helaas bleek bij aankomst de deur op slot. Was er wel dienst? Maar ze liet zich niet weerhouden en kwam de volgende week weer. Met haar kinderen. Bleek dat precies het moment te zijn waarin afscheid genomen werd van de laatste kindernevendienstleiding! Want er kwamen geen jonge gezinnen meer. Theologistiek? De vergrijsde gemeente was tevreden met de liturgie van eind vorige eeuw en de warme onderlinge gemeenschap en zou het nog wel even uitzingen (letterlijk en figuurlijk). Maar dit was wel een signaal waar wat mee moest. Intussen ontstond er een kinderclub met ouders uit de wijk, de meesten nauwelijks ‘PKN’. Wordt het een ‘pioniersplek’ naast de bestaande gemeente? Hoe dan ook lijkt er weer iets aan het groeien te zijn in deze ‘ontkerkelijkte’ stadswijk.
Harmen Jansen
In verband met zijn aanstaande emeritaat en verhuizing is dit zijn laatste bijdrage.
Boekpresentatie
‘Keuze voor de chef’
Teun Juk
Middelstum – Op zaterdag 13 april jl. werd het boekje Keuze voor de chef. Op ontdekkingstocht door de provincie Groningen feestelijk gepresenteerd in theeschenkerij Ewsum te Middelstum. Namens de redactie van de Groninger Kerkbode overhandigde Jan L. de Jong het eerste exemplaar aan oud-hoofdredacteur (oud-chef) Reinder Tuitman. Het boekje werd speciaal voor hem geschreven i.c. aan hem opgedragen vanwege zijn grote inzet voor de Groninger Kerkbode in de afgelopen 20 jaar.
Bestuursvoorzitter ds. Johan van den Berg (uit Appingedam) gaf aan dat met de uitgave van dit boekje de toezegging werd nagekomen bij het afscheid van de heer Tuitman op 15 april 2023. Een boekje dankzij de inzet van redactieleden en scribenten van de Groninger Kerkbode tot stand kwam. In plaats van de keuze van de chef, hebben zij nu een keuze voor de chef gemaakt. Geheel in stijl van de Kerkbode zijn er 21 bijdragen van 800 tot 1000 woorden. Jan L. de Jong deed de eindredactie. Het idee voor de omslag kwam van Jeanette Tarmelit-Schuur. Fré Sikkema uit Warffum deed de opmaak waarbij het drukwerk werd verzorgd door de huisdrukker van de Kerkbode, Dekker Creatieve Media & Druk uit Leeuwarden.
Eindredacteur Jan L. de Jong gaf een promo van het boek. Hij koppelde de hoogtepunten van de 21 bijdragen op een spannende en grappige wijze aan elkaar. Zo probeerde hij de nieuwsgierigheid van aanwezigen te prikkelen. Het boekje bevat geheel in stijl van de Kerkbode 21 zeer afwisselende bijdragen. Van poëzie, theologie tot historische bijzonderheden en fietsroutes door het Groningerland. Een daarmee is het boekje ook een menu van bezienswaardigheden geworden.
Wanneer we kijken naar onze provincie, wat missen we dan, wat is er uniek en hoe bepaalde het kerkelijk leven ook het dagelijks leven. Op de fiets ontdek je het eerste frisse groen dat een zachte gloed over de akkers legt. Met een hoofd vol gedachten, maar met de wind mee of tegen keert de fietser huiswaarts.
In en rond onze kerken is veel te zien en te ervaren. Het verleden laat zich kennen in verhalen en interieur, zoals een robuuste avondmaalstafel met twee kaarsen erop. Of een mozaïek van glas, een dankzegging van joodse mensen, ondergedoken in een benauwend gangenstelsel in een angstige tijd van een wrede bovenwereld. Poëzie helpt soms om Gods ondoorgrondelijke wegen beter te begrijpen.
Als kerkje oud
Maar niet
Van ver aanschouwd
Begonnen
Rooms, hervormd tot protestant
Een orgel klinkend
Als een klok
Het dorp rond klinkt die
En vertrouwd
De Jong wees erop dat de kerkdeur van toen het internet van nu is en dat als je iets wilt zien, je toch vooral moet kijken. Het boekje begint met de taal van het woord en eindig bij de bruiloft te Kana van Jannes de Vries in de Marktpleinkerk te Winschoten. Daar tussenin bijdragen over het mooie Westerkwartier, de Zuiderbegraafplaats in Groningen, een grafsteen in Wirdum, een kogelgat in de kerkdeur van Zandeweer, de Johannes de Doperkerk van (ver)Huizinge, een toren die tot in de hemel rijkt, het grafmonument van Rombout Verhulst in Midwolde, tussen oud en nieuw land en het waait er altijd. Dan over Hoogkerk, kerkmuziek in het begin van de 20ste eeuw, van Niekerk naar Vliedorp en weer terug, de grote kerk van Wildervank, een column van Kees Steketee, het schilderij “pad” van Huib van der Stelt, de Mariakerk van Westernieland, Noar de hemel ien Holwier en de tijd die voorbijvliegt. Een mooie mix die uitnodigt tot lezen en beleven.
Reinder Tuitman stond paf. Hij keek terug op een heel mooi afscheid bijna een jaar terug. En nu weer een mooie middag met mensen waarmee hij op prettige wijze heeft samengewerkt. Hij prees de inzet van redactie en scribenten. Het gaat om de geestdrift waarmee je het met elkaar doet. Zijn vader zei altijd: “soms moet je wat natmaken”. Dat doe je bij vreugde en bij verdriet. Daar zit een gevoelswaarde achter. Aldus geschiedde en nadat de foto werd gemaakt, werd het glas geheven!
Verkrijgen boekje
Het boekje telt 86 pagina’s. Wie geïnteresseerd is en een exemplaar wil aanschaffen, kan dat doen door overmaking van € 10,-- (inclusief verzendkosten) op het bankrekeningnummer van de Stichting Groninger Kerkbode, (IBAN) NL 73 ABNA 0872 6427 71 t.n.v. Stichting Groninger Kerkbode, onder vermelding van “Keuze voor de chef” en met vermelding van naam, adres en postcode. Het boekje wordt vervolgens per post toegezonden.
Wie zich aanmeldt als nieuwe abonnee van de Groninger Kerkbode ontvangt een exemplaar als welkom-cadeau. Wie een nieuwe abonnee aanbrengt, ontvangt een boekje als dank-exemplaar. Aanmelding als abonnee kan via e-mail: administratie@groningerkerkbode.nl, of per telefoon: (058) 233 00 11 (bereikbaar op woensdag/donderdag/vrijdag tussen 10.00 en 12.00 uur).
Feest zonder einde
Heilige Geest,
Het heelal is van U vervuld,
En U laat in ieder van ons een verbondenheid met God groeien.
Goedheid is er de vrucht van,
En belangeloosheid ten dienste van anderen.
Heilige Geest,
Geest van vertroosting,
Wanneer wij in uw aanwezigheid verblijven,
Stil en in vrede,
Dan zijn wij begonnen met bidden.
U begrijpt alles van ons,
En soms kan een enkele zucht al een gebed zijn.
Heilige Geest,
Help ons vrede te brengen waar tegenstellingen zijn,
En door onze levenswijze een zichtbare afstraling te zijn van Gods mededogen.
Ja, help ons lief te hebben en dat waar te maken in ons leven.
Broeder Roger, van Taizé, 1915-2005
(Uit: Een leven lang liefde. Bloemlezing. 2011. Oorspronkelijke uitgave ‘Vivre pour aimer. Paroles choisis. Foto Marianne Juk-Kamminga, Taizé, 2015)
In het meest recente editie van de Groninger Kerkbode is o.a. te lezen:
- Gemeenteberichten
- Activiteiten
- Antependium Warffum
- Vergeten dichters uit de zeventiende eeuw
- Over de Heilige Lambertus
- Kerk en toren van Usquerg
- Avondmaal en gelijkenis van het banket" een vreemde combinatie?